Pancerzyński Karol Piotr h. Trzaska (zm. 1729), biskup smoleński, potem wileński. Pochodził z rodziny wielkopolskiej, osiadłej na Litwie w pow. oszmiańskim. Był synem Jerzego, płka królewskiego; matka P-ego pochodziła ze Słońskich. Kształcił się w Akad. Wil., gdzie uzyskał stopień doktora filozofii. Po przyjęciu święceń kapłańskich otrzymał pierwsze beneficja kościelne dzięki protekcji Radziwiłłów – parafię w Mińsku, a potem parafię w Krożach na Żmudzi. Dn. 28 XII 1696 został kanonikiem katedralnym wileńskim z prezenty króla Jana III. Pełnił funkcję regensa Seminarium Duchownego w Wilnie. Podobnie jak inni członkowie rodziny Pancerzyńskich był związany z Krzysztofem Zawiszą, starostą, później woj. mińskim. Podczas wojny północnej w r. 1709 posłował od kapituły wileńskiej i bpa wileńskiego Konstantego Kazimierza Brzostowskiego do przebywającego w Toruniu cara Piotra I z prośbą, aby wojska rosyjskie nie uciskały kontrybucjami dóbr kościelnych na Litwie. Również w imieniu kapituły gratulował carowi zwycięstwa pod Połtawą.
Dn. 19 XI 1709 P. został pisarzem wielkim W. Ks. Lit. Dn. 5 X 1712 uzyskał prowizję na sufraganię białoruską z tytułem biskupa hieropolitańskiego. Miał w tym czasie, oprócz wymienionych beneficjów, kapelanię w Gieżgołowianach i inne beneficjum proste przy kościele parafialnym w Słucku. Oba pozwolono mu wówczas zatrzymać wraz z kanonią wileńską, żądając rezygnacji z parafii w Mińsku i Brzostowicach, lecz ostatecznie P. je zatrzymał. W r. 1717 uczestniczył w zwołanym przez bpa Brzostowskiego synodzie diecezjalnym, podczas którego wybrano go na jednego z sędziów synodalnych. W kapitule wileńskiej posunął się w tym czasie na kustodię, a następnie został kantorem. W końcu 1720 r. został przeniesiony na biskupstwo smoleńskie i dn. 31 V 1721 zrezygnował w związku z tym z sufraganii białoruskiej; prekonizacja na biskupa nastąpiła 24 IX 1721. Za dyspensą papieską P. zatrzymał kantorię wileńską oraz trzy parafie. Zrezygnował natomiast z pisarstwa w. litewskiego. Po śmierci bpa wileńskiego Macieja Ancuty (18 I 1723) P. czynił starania o uzyskanie tej godności, mimo że kapituła wybrała na rządcę diecezji Bogusława Gosiewskiego, sufragana białoruskiego. W liście z 5 VIII 1723 P. prosił księżnę Annę Katarzynę Radziwiłłową, wdowę po kanclerzu w. lit. Karolu Stanisławie, o poparcie u króla jego kandydatury do biskupstwa wileńskiego, podkreślając przy tym usługi, jakie oddał królowi i ministrom na ostatnim trybunale. W rezultacie August II, uwzględniając niezadowolenie kapituły z rządów Gosiewskiego, mianował P-ego biskupem wileńskim i 31 I 1724 skierował wniosek do Rzymu o zatwierdzenie nominata. Papież Benedykt XIII uczynił to 11 IX t. r. P. złożył przysięgę na biskupstwo wileńskie 4 XII t. r. w Warszawie wobec bpa poznańskiego Jana Tarły oraz prałatów wileńskich: Jerzego Kazimierza Ancuty i Józefata Karpa. Odprawił potem uroczysty ingres do katedry, uczczony panegirykami przez jezuitów z Akad. Wil. oraz pijarów z kolegium szczuczyńskiego. Dość już wówczas leciwy i zapadający na zdrowiu, P. w rządzeniu diecezją zdawał się głównie na sufragana, którym był Jerzy Kazimierz Ancuta. W r. 1725 P. dał pijarom pozwolenie na założenie w Wilnie kolegium i otwarcie kaplicy, lecz wobec protestów jezuitów popieranych przez woj. wileńskiego Ludwika Pocieja, cofnął je jeszcze t. r. Napominany przez kapitułę w kwestii zreformowania wileńskiego Seminarium Duchownego, które znajdowało się w stanie upadku (kształciło się tylko 7 kleryków), nie podjął żadnych kroków w celu poprawy sytuacji. Nie odbył synodu diecezjalnego. Dn. 29 V 1726 ogłosił jubileusz czterotygodniowy dla diecezji i warunki odpustu, z zaleceniem modłów o pokój, uproszenie deszczu i za swoje zdrowie. Jesienią t. r. odbył objazd diecezji. W r. 1727 ufundował w Grodnie klasztor z kaplicą i szpitalem dla zakonu bonifratrów, w katedrze wileńskiej – altarię w kaplicy Najśw. Panny Maryi, a ponadto polecił wyremontować dom dla starych i niedołężnych kapłanów, wyznaczając na ten cel odpowiedni fundusz.
W polityce nie odgrywał P. poważniejszej roli. Wiosną 1726 współdziałał z podkanclerzym lit. Michałem Czartoryskim i woj. wileńskim Pociejem na sejmiku deputackim grodzieńskim. Na sejmie grodzieńskim t. r. został powołany na komisarza z senatu do trzech komisji, do rokowań z cesarzem, Rosją i Szwecją. Wyznaczono go również na senatora-rezydenta przy boku królewskim na dwie kadencje – od 1 VIII do 31 X 1727 oraz od 1 XI 1727 do 31 I 1728. Zmarł w swoim majątku Karolin 19 II 1729 w wyniku ciężkich obrażeń doznanych w czasie wypadku w podróży. W katedrze wileńskiej pozostały jego dary: pastorał srebrny, dwie infuły, złoty kielich, ofiarowany w r. 1728, kilka ornatów i obraz Najśw. Maryi Panny w srebrnej szacie.
Reprod. portretu z katedry wileńskiej w: Kurczewski J., Kościół zamkowy czyli katedra wileńska, Wil. 1908 I 316; – Estreicher; Enc. Org.; Hierarchia Catholica, V 220, 359, 416; PSB (Ancuta Jerzy Kazimierz, Gosiewski Bogusław); Przyałgowski W., Żywoty biskupów wileńskich, Pet. 1860 III; Niesiecki; Uruski; Szostkiewicz Z., Katalog bpów obrządku łac.; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Bieliński, Uniw. Wil., I–III; Długosz T., Dzieje diecezji smoleńskiej, Lw. 1937 s. 76; Kościół w Pol., II; Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie, Wil. 1912; tenże, Kościół zamkowy czyli katedra wileńska, Wil. 1908–10 I–II; Załęski, Jezuici; – Academia et Universitas Vilnensis Societatis Jesu privilegiis, constitutionibus, decretis erecta, Ed. S. Burzyński, Wil. 1738; Vol. leg., VI 412, 413, 414, 455; [Zawisza K.], Pamiętniki, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1862 s. 58, 65, 303; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V, teka 255 nr 11303 (30 listów P-ego z l. 1696–1729 do Radziwiłłów); Arch. Roskie, LIV nr 19 (1 list P-ego z r. 1724 do J. Sapiehy, podskarbiego nadwornego lit.); Archivio Segreto Vaticano: Processus Consistoriales, t. 110 k. 887–894 (mikrofilm w Ośrodku Arch., Bibl. i Muz. Kośc. przy KUL: sygn. ABMK 137); B. Czart.: rkp. 5911; B. Jag.: rkp. 6147 IV; B. Ossol.: rkp. 289.
Hanna Dymnicka-Wołoszyńska